Laimi ca ah Camipuai

Posted February 4, 2011 by lungrawn
Categories: Sermon, Theology

LAIMI CA AH CAMIPUAI

Laitlang in nan kut kan tlaih hna. Germany in Sayama A Ngun (Ngun Cer Chin) sin in internet chung in Thawngttha chim ding ah caan pek ka sinak thawng ka theih tikah kaa lawm ngaingai. Ka lung zong a leng fawn.

2001 kum January thla a dongh lei kan hung phan i Laitlang ah kan ceih ngaimi cu “camipuai a nai cang” ti a si. CCC zong Fenbruary 7, 2011 in camipuai kan thawk lai. Cucaah tutan ahhin “Laimi ca ah camipuai” tlangtar he Pathian bia i hrawm ding ah kan sawm hna.

Vawlei cung ah hmasabik camipuai cu zei tikah, aho nih dah a thawk i aho nih dah a phit hnga? Zei kong dah an rak phit hnga?

PAKHATNAK camipuai cu Pathian nih minung sinah a tuahmi a si i a biahalnak cu “Khuazei ah dah na um?” ti a si (Gen. 3:9). Hi biahalnak cu biaknak lei caah siseh, uknak politiks caah siseh, zatlang le nunphung caah siseh, sullam tampi a ngei. Khua le ram, fing le tlang in chim ahcun “Cu ka ram ah ka um” tiah Pathian tuahmi camipuai cu kan phit ko hnga. Pathian nih kan umnak hmun (ram) hngalhter a kan duh. Israelmi cu Iziptram. Babilonram, tbk ram dang an phak tikah “Khoika dah ka um?” ti hi an hngalh zungzal. Cu nihcun Pathian thimmi miphun an lungput a langhter. Kum a thong in a rauh hnu ah Israel ram tiah an hun dirh khawh. “Khuazei ah dah na um?” timi camipuai a phi khotu miphun cu Pathian nih thluachuahnak a pek hna. Cucu kan caah Thawngttha a si.

U le nau hna, thlarau lei thil ah tah khuazei ah dah kan um? Pathian nih thlarau thil ah, zumhnak kong ah dirhmun ngeihter a kan duh. Zumhnak ah dirhmun reprai a ngei lo mi nih Pathian tuahmi camipuai an phi kho lai lo. A taktak ahcun Pathian nih Adam a umnak kha a hngalh ko lai. Sihmanhselaw “Khuazei ah dah na um?” tiah a hal tikah a sullam cu Adam nih Pathian nawl ngaih lo in sualnak a tuah tikah misual a sinak a dirhmun kha hngalhter a duh. Pathian nih hngalhter a kan duhmi cu “michambau ka si” ti hi a si.

PAHNIHNAK camipuai biahalnak cu “Na nau Abel tah, khuazei ah dah a um” ti a si (Gen. 4:9). Kain le Abel nih Pathian sinah laksawng an rak put tikah Pathian nih saram zuatu Abel cungah a lung a si i lothlo Kain cung ahcun a lung a si lo. Zeicaah dah cu ti cun Pathian nih a thleidan hna ti hi ruahnak a phunphun a um. Pakhat cu Abel nih thawinak ah a thah mi sa lakah a tthatnak bik kha Pathian a pek. Kain nih a lochung chuak chungin a pek ve nain a “tthatnak bik a pek” ti a um lo.

A hnu ah Kain cu lungthin bon lo a ngeihnak a hung lang. Pathian nih a duhmi cu a co hlan ko lai, co hlang lo zong in a um ko lai. Cu tikah minung nih buai len awk a si lo. Kain cu a nau Abel cung ah a nah a chuak i a nau cu a thah but ko. Nahchuahnak ttih a nun zia a lang. Pathian nih “Na nau tah, khoi ka dah a um?” a ti. Kain nih “ka hngal lo,” a ti pin ah “Ka nau cawngtu maw ka si awk a si?” a ti chih rih.

U le nau hna, nai hrawng cu Hakha sizungpi ah ka kal pah lengmang. Tluangdang um Laimi nih nan hlutmi thilri tampi an um. A cung ah a hlutu min an ttial. Kan i lawm hringhran. Cu nihcun a fiantermi cu ram dang a phan mi Laimi nih Pathian tuahmi camipuai cu Pathian duhning bang in nan phit tinak a si. Laitlang caah vun ti cang ahcun “Ka hngal lo” a ti siangtu pakhat hmanh nan um lo. Thih ngamh in nan ttang. Asinain ‘i hnek deuh rih ko u’ tiah forh kan duh hna. Nan umnak ah dollar sing tampi man biakinn mang-ta-ra nan sak khawh ko lai. A si na in cu innpi a dirnak cu Lairam a si lo. Nan umnak ram ah biakinn nan herh lo tinak a si hrimhrim lo. Chim duhmi cu Lairam sersiamnak rian ahhin hmailei kum can saupi tiang tuak chih in khua vun tuak deuh rih ko u tinak a si. Biana ah ramdang a phanmi tipil a ing cia pakhat nih kumkhat ah suimilam pakhat chung na hlawhmi zat te kha CACC le CCC tbk ah vun pe u law cu nih cun kan ram cu a sersiam ko lai.

Laitlang i rian a ttuanmi bu vialte sining le tinhmi hi felfai deuh in vun hlathlai rih u, a pik a pak in tuah khawh a si lomi, phaisa lawng zong in ti khawh a si lomi, miphun a ningpi in ttantti lawng ah a si khomi, mi tampi tel lawng ah a si khomi sianghleiruun tbk miphun sersiamnak rian hi zeitik ah dah kan dirh lai? Nan ruahnak zong vun chuah cio tuah u. Cucu Laimi caah kan camipuai a si. Tluangdang um Laimi hi Bawipa nih Lairam a cawngtu ah an chiahmi hna nan si.

“Khuazei ah dah ka um?” ti aa hngalmi le “Ka naupa khoika dah a um?” ti a hngalmi cu lunglawmmi an si. Pathian nih mi lianngan ah a ser hna lai.

Nan dihlak cung ah Pathi an thluachuahnak tlung ko seh.


NB: 30 January 2011 ah Rev. Dr. H. Siang Kung nih CIM i a Sermon a si.

Three Things in Life…

Posted January 21, 2011 by lungrawn
Categories: News & Information

THREE THINGS IN LIFE …

Three things in life that, once gone, never come back –
      Time,               Words,                       Opportunity

Three things in life that are most valuable –
      Love,             Self-confidence,                   Friends

Three things in life that are never certain –  
     Dreams,                       Success,                Fortune

Three things that make a man/woman –
     Hard Work,          Sincerity,               Commitment

Three things in life that can destroy a man/woman –
    Alcohol,                 Pride,                  Anger

Three things in life that, once lost, hard to build-up –
      Respect,            Trust,               Friendship

—–

 

Don’t smoke– *Experiment from experts proves that smoking a cigarette
after meal is comparable to smoking 10 cigarettes (chances of cancer is
higher).

* *Don’t eat fruits immediately – *Immediately eating fruits after meals
will cause stomach to be bloated with air. Therefore take fruit 1-2 hr after
meal or 1hr before meal.

* *Don’t drink tea -* Because tea leaves contain a high content of acid.
This substance will cause the Protein content in the food we consume to be
hardened thus difficult to digest.

* *Don’t loosen your belt – *Loosening the belt after a meal will easily
cause the intestine to be twisted & blocked.

Laimi le Jubilee Tuah

Posted January 21, 2011 by lungrawn
Categories: Perspective, Sermon

LAIMI LE JUBILEE TUAH

Jubilee kong a tuanbia (background) tlawmpal kan zoh ta lai. Judahmi thil an ruahning ah number 7 hi biapi ngai in hman dawh an si. Sabbath Ni cu Bawipa nih dinhni ah a pekmi hna a si. Cucu ni 7-nak ni a si. Jubilee zong number 7 bakte telh in ni 7 hrambunh in a chuakmi a si. Kan Bible Lev 23:15-16 le Lev 25:8-11 hna hi Jubilee tuah aa thawknak tuanbia hram hmuhmi an si. Lev 23 ah hin ni sarih zarhkhat in zarh sarih (ni 49) in rel a si i Zarh hna Puai (Festival of Weeks) tiah kan hmuh. Lev 25 chung tu ahcun kum 7 dan voikhat in let 7 tiang, kum 49 (7 Sabbatical Years) hnu kum 50-nak cu Jubilee ah nan hman lai ti a si. 

Jubilee tuahnak a chan le tinhmi cu sual ngaihchihnak le luatnak hmelhchunhnak ca ah a si. Israelmi hna Izip salcannak in an lutka in kum 50 tlinnak ah tuahmi a si. Hi caan ah hin Pathian sin ah an sualnak kong ah pekchanhnak nganpi le Pathian nih Izip salcannak in a luatter hna bangin sal luatter, leiba vialte luatter zong a si. Phundang in chim ahcun luatnak puai tikhawh a si. 

Krihfa tuanbia ah Jubilee tuah hmasabik mi cu AD 1300 ah a si i Pope Boniface VIII hruainak in a si. Roman Catholic tuanbia ah Jubilee hi kum 25 dan ah tuah chel, kum 40 dan, kum 50 dan ah tuah chel in AD 2000 tiang tuah a si. Kum 50 thengtheng ah tuah a si dih lem lo. Jubliee ah a biapibik cu sual ngaihchihnak le thlahnak (Great remission) le biaknak hmunpi Rome khua tlawn i Mithiang Peter innthiang i Pathian biak hna hi a si. 

Jubilee tuah kong hi Laimi internet biaruahnak Rungcin ah an ceih ngai mi pakhat  a rak si. Laimi kan ca ah Jubilee kan tuahmi nih tthanchonak a kan pe maw? Sungh zatlaknak dah a kan pek deuh ti cuaithlai buin ca an ttial cio. Jubilee tuah cu, “Ei chuak lo, a lak men, tuah lo ding” tiah a chim i a ttialmi zong an um. Ciain khuami nih lunglawm ngai le phaisa chawva tampi dih in tuah ve mi a si caah kan Jubilee tuahmi hi zeitindah a sullam kan ilak cio hnga, zei sullam dah a ngeih timi kan theihnak bawmtu a si lai ti ruahchannak he hi ca hi ka ttialnak a si. 

Mirang nih kum le caan hi biapi ngai in an ruah mi le an tuak mi a si. Kum le caan chung ah planning le schedule ituah cia tein khuasak tintuk an izuam. Cucaah kum hi sullam ngei te in hman a si i min an pekmi tlawmpal ka langhter. Kumkhat voikhat … Annual, Kumthum voikhat … Triennial, Kumhra voikhat … Decade, Kum 25 … Silver (Ngun), Kum 50 … Golden (Sui), Kum 75 … Diamond (Lungvar), Kum 100 … Centennial, Kum 1000 … Millennuim… 

Kum le can hi a biapi tuk mi a si hrimhrim ko. Minung tuanbia le nuncan khuasak tthanchonak vialte theihhngalhnak bomtu a si. Abik in Khrihfa phung ning in Jubilee tuahnak hna hi miphun tuanbia ah rolung phun an si cio ko. Cu Jubilee kum hna le puai hna cu a cung i langhter cang mi bantuk hin sunhsak le lawmh in tthazaang laknak ah hman cio mi a si. 

Jubilee tuah timi hi Baibal ca in source laakmi a si bik ko rua. Secular source dangdang ka theih mi a um lo. Bible ca chung kan ti tik zong ah acung i chim bantuk in Biakam Hlun in lak mi le cherhchan mi a si bik ko. Laimi lakah Jubilee aa thawknak hi research tuah phu ngai a si. Research phun cu hika hin ttial khawh a si lo caah a tlangpi le Bible ca chungin Judah mi tuanbia (Biakam Hlun) umtuning he zoh/ruah chih tikah Jubilee tuah hi an luatnak, an tthanchonak, an isersiamnak, tbt. hna philhlonak le thazaang i laak tthan, theih tthan, ihrimhtthannak, tbt. hna tinhmi (purpose) hi a ngei tiah ka ruah. Cucaah Jubilee caan ah cun thongtla zong an luat, sal zong an luat, leiba vialte an i ngaithiam, tbt. a si. Jubilee ah an rak tuahning le an rak tinhmi cu a ttha ngaimi a si ko ti a lang ngai ko. 

Nihin Laimi Khrihfa nih Jubilee kan tuah ning bel hi a cung i kan chimmi tinhmi (purpose) pawl he aa kheng lomi, a pialmi a um kho men. Cucaah Jubilee tuah hi Zei chuak lo, ei chuak lo, tuah a herh lo ti nak in kan tuahning le kan purpose hna tu hi kanmah a kan sersiam, a kan tthanpi tu Jubilee si ding hi a biapi deuh tiah ka ruah. Jubilee tuah cu kan thazaang laaknak hrampi pakhat a si tiah ka ruah. Atu a tthangcho cangmi, an tthanchonak in kum 1000 leng a si cangmi pawl hna nih Jubilee tuah cu an herh ti lem lo. Zeicahtiah Jubilee tuah cu a hram i thawknak, i semnak le thazaang laaknak bik a si tihi Judahmi an tuanbia le an miphun an sersiam ning hna hi Baibal Cahlun (OT) ah hin a langhning bik a si tiah ka ruah. 

Vawlei chan hi kum tampi millions a si cang ti a si nain civilization (tthanchonak) aa thawknak cu BC 3000 hrawngin a si tiah theih a si. Lai miphun tthanchonak (civilization) kan i thawk hi kum 100 hrawnghrang lawng a si rih. Tthachon aa thawkka mi le rianttuan aa thawkka mi kan si bantuk in a phunphun in thazaang peknak le lungthawhnak pek le ngeih hi kan herh hrimhrim mi a si. Kan Jubilee tuahmi nih a kan luatter ding le a kan cawisan taktak ding a si. Jubilee a phan cangmi kan si bantuk in kan nunnak zong kan ithlen awk le a kau deuhmi, a sang deuhmi, a ttha deuhmi in kan i thlen awk le kan si awk a si. Rian pakhat ttuan mi a theipar a um lomi cu alak a si bantuk in Jubilee theitlai a um lo ahcun zeihmanhlo, alak he aa lo fawn ko. 

Atu lio Laimi nih Jubilee kan tuahmi hi a tthatnak tampi a um. A tthatnak lei le a tthatlonak sunghzatlak a sinak lei hi cuai thlai si hna sehlaw a tthatnak lei cuailung nih a lerh tuk lai timi research tuah u sihlaw hmuh a si ko lai. Phaisa le chawva lawngin sunghnak le miaknak hi tah awk a ttha hnga lo. Kan thinlung, kan ziaza, kan khuaruahnak, kan fimthiamnak, tbt. vialte tiangin item kip in zohhlat lawngah a miak le a sung hi tuak awk deuh a si hnga. Sociologists pawl bia ah “Sui ngun chawva sungh cu sungh a si rih lo, Ngandamnak sungh cu acheu sungh a si. Sihmanhsehlaw nuncan ziaza sungh cu a dihlak in sungh cikcek a si” ti a si bangin “Jubilee tuahnak nih hin thinlung le ziaza lei in zeitluk in dah a kan remh, a kan cawisan” ti tu hi a sung le a miak tahnak cu a si deuh awk a si. Hi bantuk hin atu i a tthangcho cangmi vawleicung miphun vialte nih an rak tuah dih cio ko lai. Hihi minung nunphung le tthanchonak ah a hrampi, a herh bik mi hmanh a si tiah ka ruah ko. Laimi zong nih hmailei kum 200 pinlei kan tuanbia ah cun Jubilee tuah hi kan ngei ve ti lai lo. Zeicahtiah Jubilee cu tuah peng ding phun a si lo. A sullam le a tinhnak, a theipar hrimhrim aa dang ngaimi a si kan ti ko lai. Khi tikah cun National Day, Independence Day, tibantuk tu hi biapi deuh in theihpeng ding le i hrimhnak cu an si lo awk a ttha lo. 

Cucaah Laimi nih Jubilee kan tuahmi cu sunghnak a um lo. Miaknak, tthathnemhnak le thluachuah tu a kan pek deuh ko. Tuah hrimhrim awk kan si. Lai miphun kan tuanbia aa thawknak cu Khrihfa biaknak kan i lak thawk in aa thawk ve ti pom lo awk kan ttha lo. Tleicia kan pa Dr. David Van Bik nih “Christianity Our National Salvation” tiah CCC ah kan rak ttuan tti lio ah a chim. Cun Lai sianghleirun nih angki ah cattial ding ruahnak an rak ka hal i “Loyalty Our Heritage” tiah an rak khenh ti zong a kan chimh bal. Lai miphun kan tuanbia cu Khrihfa kan sinak in aa thawkmi cu a si taktak ko. Cucaah Jubilee zong cu kanmah hlan kum 1800 leng Khrihfa mi nih an rak tuah cio mi Tradition pakhat a si ve. Hi Tradition hi a biapi ngaimi a si. Roman Catholic zumhnak hrampi ahcun Tradition hi Scripture tluk in pommi a si. Hi kong tu hi cu subject dang a si caah hi vial hi si ko seh. 

Cucaah Jubilee tuah cu Khrihfa kan ca ah kan zumhnak hrampi fehternak Tradition pakhat a si ve. Nihin ni ah a tuahning cang tu hi hlan nakin ttha deuh in kan tuah khawhnak hnga Jubilee camtuak a phan rih lomi, Jubilee a tuah rih lomi nih theihthiam kan hau ve cang. Chan tiluan a kal ningin chan dawi ve kan hau. Kan Jubilee tuahmi nih kan chan he aa tlak ningin a kan cawisangtu si ding a biapi tuk mi a si. Phundang in chim ahcun kan luatnak puai taktak siding a biapi ngaingai. 

Luke Sui Kung Ling

November 2010

Ten Basic Steps Toward Christian Maturity

Posted January 21, 2011 by lungrawn
Categories: Insightful, Spirituality

10 Basic Steps Toward Christian Maturity

Introduction: The Uniqueness of Jesus
Every day more and more people everywhere are getting excited about Jesus of Nazereth. Wherever the true message of Jesus Christ has gone, people and nations have been revolutionized, resulting in new life, new hope, and new purpose for living.

Step 1: The Christian Adventure
Have you been living in spiritual defeat – powerless and wondering if you can make it as a Christian? This study will show you how to enjoy what millions of other Christians around the world have experienced – the adventure of a full, abundant, purposeful and fruitful life in Christ.

Step 2: The Christian and the Abundant Life
Have you ever wondered if there was something more exciting than you are experiencing as a Christian? This step describes the Christian way of life – what it is and how it works practically. The study discusses the problems of sin and temptation and the spiritual warfare of life.

Step 3: The Christian and the Holy Spirit
Is your life filled with purpose and power? Are you living in joy and victory? Or does your Christian life seem dull? Discover how the revolutionary power of the Holy Spirit can help you rise above your discouragement and defeat and move into a life filled with God’s supernatural power.

Step 4: The Christian and Prayer
Prayer is the most revolutionary source of power known to man. This step will teach you how to tap into this power. The truths you learn will ignite your spirit.

Step 5: The Christian and the Bible
The Bible – God’s holy, inspired Word – is without comparison. The heart-warming story of God’s love for mankind, the Bible is an exciting and joyful adventure of reading, meditation and study. No other book written can equal it. And no one can live a full, abundant, supernatural life without daily drawing upon the supernatural resources of God’s word.

Step 6: The Christian and Obedience
What is the secret to personal purity and power as a Christian? How can you experience a deep, abiding sense of God’s holy presence as a way of life? Surrendering to the will of God and living daily in His grace is the key.

Step 7: The Christian and Witnessing
Now you can learn to share your faith with confidence in the power of the Holy Spirit. The principles presented in this step have been learned on the front line of experience. They have changed millions of silent, guilt-ridden Christians into radiant witnesses for our Lord.

Step 8: The Christian and Giving
Does God reserve a special blessing for those who give generously to His work? Does the “Law of the Harvest” hold true today? Can you give liberally and still miss God’s blessing? Learn the answers to these and many other vital questions concerning your money.

Step 9: Exploring the Old Testament
Is the Old Testament a big mystery to you? Do you wonder if it is really important for the Christian? What does the Bible mean when it talks about a time of law and a time of grace? And who are some of the major players in the drama of God’s dealings with mankind? This step explores the answers and shows what God did to prepare the way for Jesus Christ.

Step 10: Exploring the New Testament
What is the key idea of each book in the New Testament? Why do we have four Gospels? Why did Paul write so many letters? And what is in store for us in the not-too-distant future? This step explores the answers and surveys the message of the New Testament as a whole. The study shows the focus of the four Gospels and highlights the exciting beginning of the Church.

Ref: Campus Crusade for Christ International

URL: http://www.ccci.org/training-and-growth/classics/10-basic-steps/index.htm

Lungthin thiang Nun

Posted January 20, 2011 by lungrawn
Categories: Sermon, Spirituality

Nun Thianghlim Kan Herh

Text: Matthew 5:8

            “Lungthin a thiang mi nih Pathian nan hmuh lai

Introduction

Thianhhlimnak hi minung nunnak ah a biapi ngaingai. Thianhlimnak lo in minung nunnak a kal kho lo.  A thianghlim lomi hmunhma ah kan um kho lo. A nam, a thu mi rim ah kan um kho lo. A thianghlim lomi hnipuan zong kan ihruk-aih kho lo. A thianglo mi tirawl zong kan ei ding kho lo. Cubantuk in a thianglo mi thinlung zong ah kan um kho lo. Cucaah thianhhlimnak hi a biapi ngaingai mi a si.

Minung pumpak pakhat hi iruat cio tuah usih. Thianhhlimnak he pehtlai in minung pumpak cio nih a hrampi (Essential) herhmi pathum a um. Cu hna cu

  1. Taksa/takpum (Physical body) thianhhlimnak
  2. Hruk-aih hnipuan (Dress/clothing) thianhhlimnak
  3. Thinlung (Mental) thianhhlimnak
  4. Thlarau (Spiritual) thianhhlimnak 

Acung ttialmi hi pumpak level a si. A bu (Community, Society, Organization, Institution, etc.) hna zong ah hi a cunglei hna hi pumpak cio nih a bu ah kan ngeih ding a herhmi an si.

Thianhhlimnak Phunphun

Thianhlimnak hi a tlangpi in tthen 2 in kan tthen lai.

  1. Lenglei (External) thianhhlimnak
  2. Chunglei (Internal/Inner) thianhhlimnak 

Number 1-nak Lenglei thianhhlimnak hi phun 2 in kan tthen rih lai.

  1. Pumsa (Physical/Bodily) thianhhlimnak
  2. Hnipuan (Dressing, Clothing) thianhhlimnak 

I. Lenglei Thianhlimhnak

Minung pumpak pakhat hi iruat cio tuah usih. Thianhhlimnak he pehtlai in minung pumpak cio nih a hrampi (Essential) herhmi pathum a um. Cu hna cu (1) Kan taksa/takpum (Physical body)

Thinlung thianhhlimnak a biapit zia kan fiankhawh deuhnak hnga ding ca ah Lenglei Thianhhlimnak in kan chim hmasa lai.

Minung nunnak ah thianhhlimnak phun 4 kan chim cang bantuk in hi phun 4 ning hin thianhhlim a hau. Pali lakah pathum thianhhlim ko zong ah pakhat a thian lo ahcun san a tlai lo. Kan pumpi nih a thianglo timi label a co tthiamtthiam ko.

Mi pakhat cu a takpum a thianhhlimh ko bu ah aa hruk aih mi hnipuan a thianhlim lo ahcun cu mi pa/nu cu a thianghlim lo ti a si tthiamtthiam ko.  Amah takpum lawng a nam si lo in pawngkam zong a namh chih ca ah a pawng ah um khawh a si lo.

Mi pakhat cu a aa hruk-aih mi a hnipuan a thianhhlimh ko bu ah aa takpum a thianhlim lo ahcun cu mi pa/nu cu a thianghlim lo ti a si tthiamtthiam ko. A pawngkam tiang a rimchia nih a namh ca ah a pawng ah umkhawh a si lo. Cucaah mi pakhat taksa thianhhlimnak ca ah takpum he hnipuan he thianhhlimh a herh.

II. Chunglei  Thianhhlimnak  

  1. Thinlung Thianhhlimnak

Chunglei thianhhlimnak ti tikah thinlung thianhhlimnak hi chim duhmi a si. Phundang in chim ahcun thinlung thianhhlimhnak a theipar cu nuzia ah a langh ca ah “Nunzia thianhhlimhnak” (“Purity of morality”) ti zong in hngalh a si. Mipakhat cu a takpum le a hnipuan hruk-aih mi a thian ko bu ah a thinlung a thian lo ahcun mibu thinlung ah um awk a ttha ve lo. Takpum le hnipuan a thianghlim lomi hna nih takpum le hnipuan a thianghlim mi hna sin ah um bantuk khi a si ve. Cucaah thinlung thianhhlimhnak hi a biapi ngaingai. A thianghlim lomi thinlung ah huatnak, nahchuahnak, sual duhnak, zaang-ennak, hakkauhnak, etc. pawl an um. A thianghlim mi thinlung ahcun dawtnak, zaangfahnak, ngaihthiamnak,

  1. Thlarau Thianhhlimnak

Thlarau thianhhlimhnak hi Thinlung thianhhlimhnak he aa pehtlai ngaimi a si. Cucaah cattialtu cheukhat nih thinlung le thlarau hi dirhmun le sining aa khat in an hman/chim ttheu. A ngaingai ti ahcun minung nunnak hi thinlung nih a hruaimi a si. Thinlung rianttuannak hi mit in hmuhkhawh mi a si lo. A theipar tu cu mithmuh in minung nunzia ah a lang mi a si.  Thlarau rianttuannak kan timi zong hi mit in hmuhkhawh mi a si lo. A theipar lawng minung nunnak ah a langmi a si ve. Cucaah Thinlung le Thlarau hi sining aahrawm in (Interchangeably) an chim ttheunak a si.

Galatians 5:22 ah Thlarau theitlai hna cu: dawtnak, lawmhnak, daihnak, lungsaunak, zangfahnak, tthatnak, zumhawktlak mi sinak, toidornak le mah le mah itei khawhnak hna an si (Gal 5:22). [The fruit of the Spirit: love, joy, peace, patience, kindness, goodness, faithfulness, gentleness and self-control (Gal 5:22, NIV].

Thlarau theitlai he aa ralkah mi hna cu: nu le pa sualnak, a thurhawm mi thil, aa dawhcah lomi thil, siasal bia, dawih le eih te hna hi an si (Gal 5:19-20). Pakhat le pakhat an i ral, an i do, an i nahchuah, an thin a hung, anmah zawn lawng an ruat, an itthen, ziar an i ngeih, zu an ri, an au an khuang i cu bantuk thil a dang tampi kha an tuah lengmang hna. Cu bantuk thil a tuahmi hna cu Pathian Pennak an hmu lai lo (Gal 5:21). [The acts of the sinful nature are obvious: sexual immorality, impurity and debauchery; idolatry and witchcraft; hatred, discord, jealousy, fits of rage, selfish ambition, dissensions, factions and envy; drunkenness, orgies, and the like. Those who live like this will not inherit the kingdom of God (Gal 5:19-20, NIV]

Thinlung le Thlarau thianhhlimhnak ah hin ruahnak le tinhmi a thiangmi siding zong a biapi. Eg. Nihin free vangelist cheukhat le founders pawl khi an chim kho ngai, an nal taktak. An tinhmi a dik maw ti khi kan thei kho hna lo. A tak nak in a deu khi a muisam le a lenglang ah aa dawh deuh an ti ttheu bang theihkhawh an si lo. An theipar lawng in theihkhawh a si. Theitlai cu an par v eve ko. Mah pumpak le chungkhar ca lawng ah a theipar a hung si ahcun cucu tinhmi tthalo, a thurhnommi thinlung in a chuakmi theipar a si. Mipi a theipar a hung si i mipi nih an cohlan mi le an inuampi mi a si ahcun cu bantuk cu a thianghlim mi thinlung in a chuak mi theipar a si. Nihin ah evangelists, founders, pastors tampi cu self-interest ca ah Pathian le Thlarau min zuar in thinlung tinhmi thianglo he a nungmi kan tam cang. Kan zapi iralrin kan hau cang.

Thinlung le Thlarau thianhhlimhnak hi midang nih pekhawhmi le tuahpiak khawhmi a si lo. Mah nih tuah dingmi a si. Mah nih tuah lawng ah a tlam a tlingmi a si. Pathian nih minung vialte thleidang lo in thinlung a kan pek cio. Cu a kan pekmi thinlung cu a ttha in hman le a chia in hman ding lawng lam pahnih a um. A ttha in ma kan hman, a chia in dah kan hman timi pumpak cung ah aa hngat mi a si. Cu cungah a cung i minung sining (huatnak, sualnak, hakkauhnak, etc.)  a hmang mi nih Pathian pennak ah an lut kho lai lo. Sihmanhsehlaw Thlarau sining in a hmangmi nih Pathian pennak an hmuh lai. Hi lam pahnih lawng hi a basic principle pi cu a si.

Kan takpum zawtfahnak a kan petu hna cu a thianlonak le a thurnam mi ah a ummi fikfa, tho, rungrul, zu, etc. pawl an si. Kan takpum le kan hnipuan a thianlo ahcun hrik, tthah, hmaifa, ui hrik pawl an um colh i an karh colh. Cu bantuk in kan inn le kan pawngkam a thianlo ahcun fikfa, tho, zu, etc. pawl an um colh i an karh colh ve. Hi zawtnak a kan petu le a kan sehtu hna hi an umduhnak hmun a thurmi kha thianh lo in zeitluk kan thah len hna zong ah an karh tthan lengmang ko. Thahkhawhnak le karhter tilonak lam pakhat lawng a um. Cucu an umnak hmun thianter kha a si. A umnak hmun kan thianh hlan poah cu an karh tthan lengmang ko lai i zawtfahnak an kan pek chin lengmang ko lai. An umnak hmun kan thianhkhawh lawng ah an um ti lai lo i pumaa ngandamnak zong kan hmuh lai.

A cunglei bantuk in thinlung thianhhlimhnak zong a si ve. Pathian pennak chung luh ding a kan dontu, a kan khamtu hna a simi huatnak, nahchuahnak, hakkauhnak, sual duhnak, etc. pawl an umnak kan thinlung kha thianter a hau. Thianter ttunglo in a thah in thah ahcun a cung i hrik le thah, fikfa, hmaifa hna an karh tthan lengmang bantuk a si ve ko. Karhter ti lo in hlohnak lam pakhat lawng a um mi cu thianh (thiannak) a si. Cutikah kan thinlung ngandamnak kan hmuh lai i Pathian pennak ah kan lut kho lai

Hi thinlung thianhhlimnak hi ahohmanh ai-rawl in ituahpiak khawhmi a si lo. Mah pumpak cio nih tuahding a si. Hringtu nu le pa nih siseh, cawnpiaktu saza le sazama nih siseh, pastor nih siseh, evangelist nih siseh, sibawi nih siseh, ahohmanh nih tuahpiak khawh a si lo. Tuah ningcang a lam lawng hmuhsak le cawnpiak khawh a si. A tuahtu taktak cu pumpak cio kan si. Cucaah aho hmanh bochan awk a si lo. Kanmah le kanmah kha kan ibochan a hau. Mah le mah kha teitu si a herh. Mah le mah teinak lawng in tuahkhawh mi a si. Cucaah mah le itei hi teinak sangbik a si an tinak a si.

A dikmi hrim a si. Midang tei kan izuam hlan ah mah le mah kan itei hmasa a herh. Cu hnu lawng ah midang kan teikhawh hna lai. Mah le mah hmanh kan itei khawh hlan ah midang tei khawhnak lam a um lo.

A tawinak in chim ahcun na thinlung kha thianter (eradicate hatred, envy, lust, etc.) law Pathian pennak chung ah na um cang tinak a si. Kan thinlung kan thurter ahcun Pathian pennak ah kan lut kho lai lo.

Conclusion

Cucaah Taksa, Thinlung, Thlarau in a thiangmi si kan herh. Cucu a ho cio poah nih kan izuam awk rian a si. Midang nih midang ca ah ituahpiak khawhmi a si lo. Cu lawng ah damnak tlamtling (Taksa, Thinlung, Thlarau) kan hmu lai. Cucu Pathian nih a duhmi a si. Amah sining kha a si. “Pathian kha nan hmuh lai timi ah hin Pathian taktak kha minung bantuk in nan hmuh lai tinak si lo. Pathian a sinak tu khan an hmuh lai. Cucu damnak tlamtlingAbundant life (John 10:10) kha a si.

Luke Sui Kung Ling

January 2011

Ahlun kha Athar nakin a thaw deuh

Posted January 20, 2011 by lungrawn
Categories: Sermon, Spirituality

Ahlun kha Athar nakin a thaw deuh

Luke Sui Kung Ling

Kan Bawipa Bawi Jesuh cawnpiakmi bia hna ah hin a sullam ruahhar le theihhar mi an um pah ngai. Pahnih thum in vun langhter usih law—Thilttha na tuahmi cu na hawikom tthabik hmanh nih thei hlah seh; na orhlei kut nih a tuahmi cu na kehlei kut nih thei hlah seh; a ngeimi cu chap chin a si lai i a ngeilo mi cu a ngeih hnihchunh te hmanh chuh dih a si lai (Lk 19:26), ahlun kha athar nakin a thaw deuh (Lk 5:39b). Hi hna lakah Luke 5:39 chung i “Mitsurhang ahlun mi din hun ah ahohmanh nih athar kha an duh lo” timi hi tlawmpal ruahding ah ka hun ttial. Hi kong ka ttial mi ah hin hrilhfiah cauk (commentary) ka rel lo. Kanmah context ah kan theihkhawh mi le kan ngeihmi thil pawl he hi sullam hi ruah tti ka duh mi a si. 

Thilri poah siseh, ei le din mi pawl ah siseh, hni le puan siseh, inn le lo siseh, zeipoah ah hin a thar hi duh deuh a si tawn i ei le din mi ahcun a thar cu a hlun nak in a thaw deuh in ruah a si. Facang, fatun, fungvoi hna khi ruat hmanh usih! A hlun nak in a thar a thaw deuh. Thingthei phun poahpoah khi ruat hmanh usih! A thar an thaw deuh, a hlun cu a fresh ti lo ti a si i hlonh awk men an si. Thingthei le thinghnah pawl, minung nih kan ei mi vialte cu a hlunh ahcun an thu, an maan, an dal, an car i ei awk a thaw ti lo, a ttha ti lo. Vitamin zong a um ti lo. Cu bantuk tthiamtthiam in inn siseh, motor, hnipuan, tbt. vialte zong a hlunh hnu ahcun hlonh awk men an si dih ko. Cucaah a hlunnak in a thar cu a thaw deuh, a ttha deuh kan ti khawh. 

Sihmanhsehlaw a hlun kha a thar nak in a thawt deuhnak kong hi a ruang a um. Fiannak ah thingthei kong in ruat tuah usih. Mitsurhang cu mitsur thei in a chuak mi a si. Mitsurhang bantuk in thingthei dang pawl zong a hang chuah khawh an si ve. Cu a hang chuahkhawhnak ding ca ahcun amah lawng in tuah a si lo. Theipi hang, reitei hang, fu hang, banhla hang, tbt. vialte khi a thei lawng in kan tuah i kan chiah ahcun a thaw lo, a tha a tthawng lo pin ah a thu lak men ttheu. Sihmanhsehlaw cini, thanthling, pawl he cawh ahcun a hlunh deuh poah ah a thaw deuh i a tha a ttthawng chin lengmang. Anttam thur, bahrum thu, tbt. pawl zong cite, ngapih, maphek, aithing, khachuan, tbt. pawl he cawh tikah a thaw i a hlunh deuh poah ah a thlum, a thaw deuh ve. 

Hi kan chim mi zon ah fiangte in a langmi thil sining cu thildang he i cawh, i komh, thil dang he sining, tthawnnak i hrawm tikah a thlum chin lengmang mi sinak; a hlunh deuh poah ah a thaw deuh mi sinak hna hi an si. Zei thingthei poah amah te lawng, zeihmanh he cawh lo in a hang chuahter mi cu a thaw lo, a thu leh lam. Cubantuk tthiamtthiam in nifatin kan eidin mi meh le tihang hna hmanh khi phun tampi cawh ahcun a thaw, a thlum deuh. Cucaah a thaw mi le a thlum mi thil sikhawhnak ding ahcun phundang he i cawh, sining i hrawm a hau. Thildang he sining hrawm lo le cawh lo ahcun a thaw mi le a thlum mi sinak a chuak kho lo. 

Cuve bantuk in minung kan nunnak zong hi a si ve. Kanmah te lawng in kan nunnak hi a thlum kho lo, a thaw kho fawn lo. Kanmah te lawng kan nunnak kan i nuam lai, kan rum lai, kanmah te lawng khua kan sa lai, tbt. ti khawh a si lo. Midang he ihrawm lo mi, a silo ah midang he sining ihrawm khawh lomi nunnak cu a thlum kho lo. A thaw kho fawn lo. Amah te lawng, zeidang he cawh lo in thut mi thingthei hang bantuk in a thu colh ko lai. Midang, pawngkam he ihrawm khawh lo mi nunnak cu a thlum, a thaw kho lo. Phundang in chim ahcun nunnak hi nunnak dang he ikomh tik le icawh i nuntti tikah sullam a ngei. Cucaah Bawipa Zisuh Krih nih “Misurhang hlun cu a thar nak in a thaw deuh an ti” a timi hi hi nunnak sullam he ruah kemh ahcun a fiang tuk mi a si.   

Kan nunnak hi mah ca lawng ah i kharkhumh ding a si lo—zeicah tiah kanmah ta lawng a si lo. Nunnak sullam taktak cu midang he nuntti (sharing) a si. Phundang in chim ahcun “Life is sharing” kan ti lai. Nunnak cu share tuah ding a si. Cucaah kan nunnak a si mi: kan ngeihmi chawva, phaisa, fimnak, thiamnak, tthawnnak, thil tikhawhnak, tbt. vialte zong midang hrawm le ttuantti (share and interact with others) lawngah sullam ngei mi a si. 

Bawipa Jesuh nih “Rungrul le carik nih an ei khawhnak ah nan chaw khong hlah u; rungrul le cirik nih an ei khawhlonak vancung khua tu ah khong u” (Mt 6:19-20). “Nan chaw umnak ah na lung zong a um ve lai” tiah a ti (Mt 6:21). Cun “A nunnak a humhak tu cu a sung lai, a sung mi nih a hmuh lai” (Mt 16:25, 10:39; Jn 12:25) ti a si rih. Hi bia hna nih hin nunnak sullam a fianter bik tiah ka ruah. Kan nunnak cu midang kan hrawmh hna tikah kanmah sin lawngah a um ti lo. Kan ngeihchiah chawva zong midang kan hrawmh hna ahcun midang nunnak ah a um ve cang. Kan fimthiamnak zong midang kan hrawmh hna tikah midang sin ah a um ve. Cuticun a tlau lei si lo in a karh lei tu a si. Mirum pakhat nih tangka a ngeih mi vialte cu amah ca lawngah Bank ah a chiah. Cu bank cu a rawk tikah mirum pa phaisa vialte cu a tlau dih ko i amah pumpak ca koko hmanh ah santlaihnak a ngei ti lo. Sihmanhsehlaw cu phaisa a ngeihmi vialte cu midang rak hrawmh hna sehlaw a tlau kho ti lo. Midang nun hrawmh hi rungrul le cirik nih a ei khawh lo mi hmun(vancung khua) ah chaw khawn a si. Midang nun tamdeuh a hrawmtu hna nunnak cu a pumsa thi colh hmanh sehlaw midang sin ah a hrawmhmi nun kha chan saupi tiang a nung i a thlum chin, a thaw chin tawn. Cucu Bawipa Jesuh bia i nunnak kong a chimmi in kan ruahkhawh mi sullam pawl an si. 

Mithiang Paul nihcun, “Kei ka ca ahcun nunnak cu Krih a si” a ti ve. Krih ca ah nunnak kha a chimduh mi a si ko. Cu Krih ca i nun cu a cung i kan chim mi hi a si ko. Cu Krih ca i nunnak ahcun a biapi bik mi nunnak sullam a chimmi cu “Dawtnak” a si. Dawtnak ka ngeih lo ahcun ka zumhnak siseh, ka pekchanhnak siseh, ka thiamnak siseh, tbt. vialte santlai lo, pakpalawng an si dih a ti (1Cor 13). A cung i chimmi kong he ruah tthan tikah “Dawtnak taktak lawng nih midang nun a hrawmh khawh” ning ruah khawh cio mi a si. 

A cung i kan chimmi kan Bawipa Jesuh bia in siseh, mithiang Paul bia in siseh, nunnak kong hi zeidang thilri kong he aa lo lo ti a lang. Zeidang thil pawl cu a hlunh ahcun hlonh awk men an si ko. Sihmanhsehlaw nunnak tu cu a hlunh deuh (can sau deuh) poah ah a thaw deuh i a thlum chin. Bawipa Jesuh chimmi Mitsurhang hlun sining hi nunnak sullam cu a si bik ko. Amen!

Bawi Jesuh Thawhtthan hnu a chimmi Dawtnak

Posted January 20, 2011 by lungrawn
Categories: Insightful, Sermon

BAWIPA JESUH NIH THAWHTTHAN HNU A CHIMMI DAWTNAK

“Khrihfa biaknak cu dawtnak biaknak a si” tiah Rev. Dr. Chum Awi nih kum 2000 hrawng ah Laiforum biaruahnak ah a chim mi ka philh lo. Khrihfa biaknak cu dawtnak in aa thawkmi le a dongmi biaknak a si ti hi kan Bawipa Jesuh cawnpiaknak le nunnak nih a langhtermi biapi bik a si ko. “Nawlbia thar kan pek hna: pakhat le pakhat idaw u. Keimah nih kan dawt hna bantuk hin nan pakhat le pakhat nan idawt awk a si” (Jn 13:34). Kan Bawipa Jesuh Khrih dawt hi phun tampi in chimkhawh a si ko lai. Atu i a konglam tlawmpal vun zoh dingah ka duhmi cu John 21 chung i Bawipa Jesuh thihnak in a thawhtthan hnu i Peter sin ah voithum tiang na ka daw maw tiah a hal mi kong a si. 

Kan Bawipa Jesuh cawnpiaknak hi phun 2 in tthen/ruah khawh a si.

  1. Vawlei pumsa sinak in a nunlio i a cawnpiaknak le
  2. Thihnak in a thawhtthan hnu i a cawnpiaknak 

Scholar cheukhat nih Jesuh Khrih a nun lio cawnpiak mi ahhin “Pathian Pennak” (“Kingdom of God”) kong hi biapi bik a si i cu Pathian Pennak phak khawhnak caah cun “Nunzia Cawnpiaknak” (“Ethical Teachings”) hi biapi bik a si an ti. Tlangcung Cawnpiaknak” (“Sermon on the Mount”) hi a nunlio a cawnpiaknak biapibik cu a si. A dang vialte cu a rianttuannak le a thil tikhawhnak hna le a thawhtthannak kong, etc. hna an si. Hi a nunlio cawnpiaknak hi tthate in kan zoh tikah minung pumpak cio kan nunnak i a tthami nunzia, pumpak cio nih kan tuah/ngeih hnga ding mi kong an si. Tahchunhnak ah “Mi nih ka cungah tuah hna seh ti nan duh mi kha midang cung ah va tuah u” (Mt 7:12). “Nan ral kha va daw hna u, an hremtu hna kha thla va cam piak hna u (Mt 5:44),  nan hawikom lawng kha nan chonh hna ahcun zeital a hlei in nan tuahmi a um maw? Pathian bia lo hmanh nih cucu an tuah ko ttung” (Mt 5:47). “Na mit chung i a um mi thingtan kha ruat ttung lo in zeicahdah na unau mit chung i a um mi mithnawmte kha na zoh? (Mt 7:3). A ngeimi cu chap chin an si lai i a ngeilo mi cu a ngeihmi hnihchunhte hmanh kha chuh a si lai” (Lk 19:26). Nangmah naa dawt bantuk in na innpa kha va daw” (Mk 12:31), etc. hna hi kan zoh tikah pumpak cio kan nunnak le ziaza ah kan ngeih awk a herh hmasa hrimhrim mi sinak (qualification)   cawnpiaknak an si. Kanmah kan i dawt bantuk in kan innpa dawt ding timi ah hin kanmah kan idawt hmasa lawng ah kan minung hawi kan dawtkhawh hna lai ti hi fianlo awk a um lomi a si. Kanmah idawt timi cu zeidah a si? Kan pumpak cio kan sining/nunnak kan sersiam khi a sullam bik a si ko. 

Cun pumpak nih nun kan i sersiamnak ding lam le kan lungput ding zong a nunlio cawnpiaknak ah hin kan hmuh hna. A nganbik si a duhmi cu a hmebik a si hmasa lai (Hruaitu si a duhmi nih zultu ttha a si hmasa lai. Bawi si a duh mi cu sal a si awk a si. Tampi ngeih a duhmi nih tampi a tuh/pek hmasa lai (cf. Mk 9:35; 10:43; Lk 9:48; Mt 23:12; Mt 20:26-27). Hi hna an sullam cu hitin chimkhawh a si. “Midang hruai/dawt khawhnak ding caah nunzia dawh nunning dawh he tthan a herh”   tinak a si. Phundang in kan chim ahcun kanmah pumpak sin lila ah i-sersiam, i-cawnpiak hmasa, etc. ding. 

A thawhtthan hnu a chimmi ah a biapi ngaimi pakhat cu Matthai 28 i “Fialnak Nganpi, Nawlbia Ngan” (“The Great Commission, or Commandment”) hi a si. “Khua zakip ah va kal ulaw miphun vialte kha kan zultu ah va ser hna u; Pa le Fapa le Thiang Thlarau min in tipilnak va pe hna ulaw kan fial mi vialte hna hi an zulhnak hnga va cawnpiak hna u” ti a si. Kanmah caah si ti lo in midang sin ah kal i rianttuan ding a si. Phundang in chim ahcun midang caah ttuan/nun ding a si. 

Johan Thawngtthabia nih Bawipa Jesuh a thawhtthan hnu i zultu pawl sin ah a langhnak kong hi Thawngtthabia cauk dang hna nak in tling deuh in a ttial. Thomas sin ah “Hika ah hin ra law ka kut hi zoh tuah hna; cun ka hnak kha ka tawng tuah. Zum lo in um ti hlah, zum cang ko” tiah a tinak (20:24-29); le John 21 chung i zan khuadei sur an vorh i nga pakhat hmanh an tlaih lo lio i “Nan lawng kha orhlei ah thawn deuh ulaw vorh tuah u” a ti hna. Nga tampi an tlaih, sur ah aa awk mi nga 153 a si. Hi hna kong hi Thawngtthabia cauk ttialtu dang nih an ttial lo. Hi John 21 chung i ngatlaihnak kong hi Luke 5:1-11 chung i zultu (Simon) a auh/thim lio i ngatlaihnak kong he a tuanbia aa lo ngaimi a lo nain a chim caan aa dang ngaimi an si. Matthai (4:18-22) le Mark (1:16-20) zong nih ngatlaihnak kong an chim ve i hi ngatlaihnak hmun ah hin “Mitlai tu nan si cang lai” tiah a kawh hna ti in kan hmuh. Luke ttialmi hi a tling bik, a tuanbia aa dawh bik. “Tithuhnak lei ah nan lawng hi thawn deuh u” a ti hna i nga tam taktak, an zumhkhawh lo tiang in an tlaih a ti. Cu hnu ah Simon Peter cu a thawh i, “atu thawk in mi na tlai cang hna lai” a ti i a hawile dang he an zulh colh. John 21 chungah tu ahcun “nan lawng orhlei kam ah chep u” ti a si. Sur ah aa ok mi nga cu 153 a si. Hihi thihnak in a thawhtthan hnu zultu pawl sin ah a langh a voi 3 nak lio a chimmi bia bia a si (21:14). 

Cu an tlaihmi nga cu hmunkhat ah an ei tti. Cu an rawl ei dih cun Peter sin ah na ka daw maw tiah voi 3 tiang a nolh i a hal hi a si. Lai Bible Thiang ah “Na ka daw maw”? Bawipa “Kan dawt cu na hngalh” tiah “Dawt” ti biafang lawng hi a um mi a si. Hika zon hi original Greek Bible ah dawtnak biafang kong ah hin tlawmpal zoh ka duh. Voi 1 nak le voi 2 nak biahalnak ah hin Bawipa Jesuh nih agapas me; (“na ka daw maw”) timi “dawt” biafang a hman. A voi 3 nak ah hin fi-leis me; timi “dawt” biafang a hman. Peter nih a lehnak 1-3 tiang ah fi-law se (“kan dawt”) ti biafang a hman. Cucaah hi bia chung i dawt(nak) ti biafang an hmanmi hi biafang pahnih (agapa-aw le fi-le-aw) in a ra mi an si caah a sullam tlawmpal in ruah rih awk ttha in in a um. 

Greek holh ah hin dawtnak timi biafang hi phun 5 in a um. Phun 1 nak cu agape, Pathian dawtnak, Pathian nih a vel le zangfahnak in dawtnak a ngeih mi. Scholar cheukhat nih hi dawtnak hi cu Pathian lawnglawng nih a ngeihmi a si i minung nih ngeihkhawh mi a si lo an ti. Phun 2 nak cu eros ti a si i nungak tlangval i-duh/dawtnak, muidawh ruang le tthat ruang, etc. a ruang a um caah duh/dawtnak a si. Khrihfa theologian hmasa a si ve mi Augustine nih cun eros dawt(duh)nak hi sullam ttha ngai a ngei ve ko i Pathian kan dawt nak ah sullam a ngei ve ko a ti. Phun 3 nak cu fi-lia (philia) ti a si i fale le nule pale i-dawtnak, hawikom le hawikom i-zonruahnak le i-dawtnak a si. Phun 4 nak cu storge ti a si i zatlang dawtnak (natural affection) ti a si. Phun 5 nak cu pathos and himeros a si i duh/dawt ngaihnak (yearning and longing) a si. 

NT professor Ralp P. Martin nih phun 3 nak a simi Filia dawtnak le nawlngaihnak hi Bawipa Jesuh nih a PA, PATHIAN he an i pehtlaihnak (Gethsemane dum chung i thla a cam lio i a lungput le a Pa sin ah a nawl ngaihnak vialte a chiah mi kha) kong ah a ngeihmi a si i zultu pawl zong hi dawtnak (filia) le nawlngaihnak hin nan Pa Pathian sin nan i pehtlaih awk a si tiah a cawnpiak hna (Mk 14:32-9; Lk 11:2) a ti. Khrihfa theology ah hi Filia dawtnak  in Pathian he pehtlaih ding hi a sullam bik a si a ti. Pa sin ah tlingte in nawlngaihnak. (P. E. Johnson, Christian Love, pp. 25-28). Vawlei minung pale nih fale an dawtnak hna i an caah an nunnak an pekning; cun fale nih pa le an bochan hna i an dawt ve hna nak le an nawl an ngaihnak hna ipehtlaihnak hi Khrihfa Theology ah kan Pathian kan dawtnak sullam cu a si bik ko tiah pom awk a si. 

Bawipa Jesuh nih agape dawtnak in na ka daw maw tiah voi 2 nak tiang Peter kha a hal. Peter nih a phitnak cu kan dawt (filia dawtnak in) cu na theih ko tiah a leh. Voi 3 nak ah Bawipa Jesuh nih filia dawtnak in na ka daw maw tiah a hal tthan. Peter nih hmasa voi 2 a lehnak tthiamtthiam in a leh tthan. Cucaah Peter nih Bawipa Jesuh kan dawt tiah voithum tiang a chimh, a fehternak dawtnak hi filia dawtnak a si. 

Ka’n dawt tiah voithum tiang Peter nih a leh tikah Bawipa Jesuh nih a voithum tein, a fial mi cu “Na ka dawt ahcun, ka tuu hi zohkhenh hna” ti hi a si. Voithum tiang a halnak le a fialnak hi ruah tikah thil biapi tuk bia(rian) a si caah a si ti hi al awk a um lai lo. Matthai 28:19-20 chung ah “Khua zakip ah va kal ulaw miphun vialte cu ka zultu ah va ser hna u” a ti. John 21 ahcun “A tuu zohkhenh a kan fial”. 

Kan chim cang mi ah Bawipa Jesuh a nunlio cawnpiaknak cu kanmah i-dawt, i-sersiam, i-tei, i-uk, i-hruai, i-cawnpiak, etc. hmasa ding kan ti cang. A thawhtthan hnu cawnpiaknak ahcun midang kan nunhawi caah nunding a si. Cucaah mah le mah aa-daw i aa-sersiam, aa-hruai, aa cawnpiak kho lomi nih zeitindah midang cu a dawt/sersiam/hruai khawh lai? ti hi thukpi in ruah awk in a um. A umtuning ahcun kanmah pum kan idawt hmasa, kan i cawnpiak khawh hmasa hnu lawngah midang a cawnpiak khotu kan si ve hnga. Nawlbia hmansabik le nganbik cu “Kan Pathian dawt ding” (Dt 6:4-5; Mt 22:37; Mk 12:30; Lk 10:27) le a pahnihnak cu “Na innpa kha nangmah naa dawt bantuk in va daw ve” (Lev 19:18; Mt 22:39; Mk 12:31; Lk 10:27b; Jn 13:34; 1 Jn 2:7-11; 4:10,11) ti a si. “Nangmah naa dawt bantuk in” ti a si caah mah nunnak aa daw lomi nih  midang dawtkhawh a si lo ti hi hika bia nih a chimmi sullam bik a si ko lai lo maw?

Luke Sui Kung Ling

September 2006